یادداشت کارشناس | کارکردهای بازار تهران همتراز بافت تاریخی آن است

بازار تهران با سابقه بیش از ۲۰۰سال و ۱۰۵هکتار مساحت، روزگاری یک‌پانزدهم وسعت شهر تهران را به‌خود اختصاص داده بود. این مجموعه، دالان‌های بسیار زیادی داشت و ۴۰تیمچه معروف در آن فعال بود.

همشهری آنلاین _ اردشیر آل‌عوض / محقق فرهنگ عامه : ۳۳شغل ثابت تا سال۱۳۹۵در بازار تهران وجود داشت و طبق آمار همان سال، بیش از ۳۰هزار دکان در راسته‌های آن از جمله تیم، تیمچه، سرا، دوسوق، چهارسوق و بازارچه‌ها فعالیت می‌کرد.

با وجود این، بازار تهران ‌جز برخی قسمت‌ها، خیلی از نظر معماری حائز اهمیت نیست و نمی‌توان به بافت تاریخی آن تکیه کرد؛ چرا که طی سال‌ها و توسعه زندگی شهرنشینی، دچار تغییرات اساسی شده و ساختمان‌های تاریخی زیادی در آن نوساز شده و تغییر پیدا کرده‌اند. به‌عنوان مثال، تیمچه حاجب‌الدوله تغییر کرده یا بازار تهران که ابتدا یک‌طبقه و روباز بوده، اکنون دوطبقه شده است.

سکوهای قدیمی در بازار وجود داشت که برای تردد آسان خریداران و عابران جمع‌آوری شده و با معماری جدید و مدرن بناها، رنگ و رویی تازه به آنها بخشیده شده است. در نقشه‌های اولیه تهران هم که از سوی برزین (۱۷۶سال پیش)، کریش (۱۶۵سال پیش) و عبدالغفار (۹۳سال پیش) تهیه شده، محل قرارگیری حجره‌ها، دالان‌ها، سراها، بازارچه‌ها و انبارها مشخص است، اما در همین نقشه‌ها نمی‌توان اثری از برخی تیمچه‌ها و سراها مثل تیمچه جعفرخان پیدا کرد و همین موضوع نشان می‌دهد که بعدها ساخته شده یا معماری و نوع مصالح آنها تغییر کرده است. حتی برخی مشاغل بازار هم در این سال‌ها نابود شده، رو به زوال است یا از این مجموعه نقل‌مکان کرده‌اند؛ مثل آهنگران و مسگرها که روزگاری فعالیت آنها در بازار تهران پررونق بوده است.

تکیه‌های مهمی هم در بازار وجود داشته و کتیبه‌های ارزشمندی روی سر در سراها، دکان‌ها و مساجد نصب بود که متأسفانه به سرقت رفته و بخشی به خارج از کشور و بخشی به مراکزی همچون رستوران‌ها فروخته شد.

به هر حال، بازار تهران از ۳جهت حائز اهمیت است؛ از نظر کالبدی، اقتصادی و از همه مهم‌تر، نیروی انسانی مثل تاجر و کارگر که در این مجموعه فعالیت می‌کنند. روزگاری هر هفته یک تا ۲اتفاق مهم در آن از نظر تاریخی، فرهنگی و حتی سیاسی افتاده و روزگاری تاجگذاری و تولد پادشاهان در بازار جشن گرفته می‌شد و روزگاری بازاری‌ها با فاصله گرفتن از حکومت و شاه، به پشتیبانی از امام‌ راحل(ره) پرداختند.

در نتیجه، بهتر است به جای بررسی بازار تهران از نظر بافت تاریخی، به کارکردهای دیگر آن توجه کنیم. هر یک از بناهای قدیمی و مشاغل بازار، در دل خود تاریخ شفاهی و داستان‌های جالبی دارند، مثل غذاخوری‌هایی که بررسی نحوه پذیرایی از مشتری‌ها در قدیم، آن‌هم بدون میز و مبل جالب توجه بوده یا فعالیت بازاری‌ها در باراندازها، ارتباط آنها با همدیگر و مشتری‌ها که در مقابل ثبت کالاهای فروشی مقاومت می‌کردند و بده و بستان آنها زبانی و از روی اعتماد بود. حتی جالب است بدانیم که هر کسی به‌سمت مشاغل بازار نمی‌رفت. به‌عنوان مثال، کتابفروشی بین کسانی مرسوم بود که صاحب قلم بودند یا افرادی که به‌عنوان «میرزا کار» در بازار مشغول بودند و ظهرها در مساجد به‌عنوان پیش‌نماز به آنها اقتدا می‌شد.

کد خبر 769107

• شگفتی‌های یک بنای تاریخی در قلب تهران | «ترین‌های» بازار بزرگ را بشناسید

• رصد رایگان آسمان | فردا شگفت‌زده می‌شوید

• «گام‌های پرواز» در فرهنگسرای ابن سینا | تجلیل از بازیگر طنز معروف با حضور مدیران صدا و سیما

• «بچه‌های رستا» با علامت سوال به فرهنگسرای بهمن می‌روند

• هر هفته یک کتاب با تخفیف ویژه | عضو باشگاه کتاب‌خوانی صدتایی‌ها شوید

• جوانان پای ثابت پویش «شهردار خانه» در غرب پایتخت

• یادداشت کارشناس | کارکردهای بازار تهران همتراز بافت تاریخی آن است

• موج بازگشت شهروند افغان از ایران به افغانستان | با میل شخصی قصد بازگشت داشتند؟

• حمله یک سگ به کودکی در پارک ششصد دستگاه مشهد

• تجمع منتقدان لایحه حجاب مقابل مجلس | قوه قضاییه لایحه را پس بگیرد

• بزرگ‌نمایی باکو از توان دریایی خود! | علی اف: ارتش ما یکی از قوی‌ترین نیروهای مسلح جهان است

• چرا مربیانی مانند برانکو و اسکوچیچ خارج از ایران موفق نیستند؟

• وضعیت مرزهای ایران برای ورود اتباع جمهوری آذربایجان اعلام شد

• پایتخت زمین‌خواری ایران را بشناسید | ۱۱۹ فقره رفع تصرف اراضی در سه ماهه ابتدای سال

• استقلال به دنبال شکار ۲ملی پوش | توافقات نهایی انجام شد

• تصاویر همه پادشاهانی که مومیایی شدند

• تصاویر لحظه خروج فرمانده واگنر و نیروهایش از روستوف روسیه

• تصاویر دیده نشده از مشایی وقتی قاری قرآن یک برنامه با حضور هاشمی رفسنجانی بود

• تکلیف ستاره مد نظر پرسپولیس و سپاهان روشن شد | انتقال مهم به یک شرط

• جمله‌هایی که نباید به شوهرتان بگویید

• بازیکن خارجی کوتاه آمد؛ موافقت با پیشنهاد باشگاه پرسپولیس

• اعلام آمادگی یک لژیونر برای پوشیدن پیراهن استقلال | نکونام به دنبال جایگزین ستاره آبی‌ها

• اینجا تفرجگاه شاهان قاجار و پهلوی‌ بوده است

• تا این اندازه مجازید به کودک بگویید تو خیلی باهوشی | می‌خواهید کودکتان خوشحال باشد یا دانشمند؟ | آسیب مدرسه تیزهوشان به برخی دانش‌آموزان

• استاندار تهران برای بازسازی بازار ضرب‌الاجل داد | هیچ‌ چیزی نمی‌تواند مانع ایمن‌سازی بازار تهران شود

• وضعیت ایمنی بازار تهران جای نگرانی دارد | در صورت بروز زلزله شاهد بحران خواهیم بود

• بازار تهران چگونه نوسازی و مرمت می‌شود؟ | اعطای تسهیلات کم بهره به بازاریان برای مقاوم سازی بازار

• بازار تهران

• قتل به خاطر ۱۰ میلیون تومان! | عامل جنایت در بازار تهران دستگیر شد

• یکشنبه‌ها؛ بررسی مشکلات بازار تهران